تقوا در حج (قرآن)در آیات قرآن به رعایت تقوا در حج سفارش شده است. ۱ - تقوا در مراسم حجلزوم رعايت تقوا، در سفر و انجام دادن مراسم حج: ۱. «واتِمُّوا الحجَّ والعُمرة لِلَّهِ فان احصِرتُم فما استيسر مِن الهدىِ ولا تحلِقوا رُءوسكُم حتّى يبلُغ‌الهدىُ محِلَّهُ فمن كانَ مِنكُم مريضًا او بِهِ اذىً مِن رأسِهِ ففِديةٌ مِن صِيامٍ او صدقةٍ او نُسُكٍ فاذا امِنتُم فمن تمتَّع بِالعُمرةِ الى الحجّ فما استيسر مِن الهدىِ فمن لم يجِد فصِيامُ ثلثةِ ايّامٍ فِى الحجّ وسبعةٍ اذا رجعتُم تِلك عشرةٌ كامِلةٌ ذلِك لِمن لم يكُن اهلُهُ حاضِرِى المسجِدِ الحرامِ واتَّقوا اللَّه واعلموا انَّ اللَّه شديدُ العِقاب؛و (عمل) حج و عمره را براى خدا به اتمام رسانيد، و اگر (پس از بستن احرام به واسطه دشمن يا بيمارى) ممنوع از عمل شديد (بر شماست) قربانی كردن آنچه ميسر گردد (از شتر يا گاو يا گوسفند، كه به قربانگاه مکه يا منی بفرستيد)، و سر خود را نتراشيد تا آن قربانى به محل خود برسد و اگر كسى از شما (در حال احرام) مریض باشد يا ناراحتى از ناحيه سر داشته باشد (و مجبور به تراشيدن سر شود، سر را بتراشد و) كفّاره اى از قبيل روزه يا صدقه يا قربانى انجام دهد. و اگر (در مورد حج و عمره از دشمن و بيمارى) ايمن بوديد پس هر كه با تقديم عمره تمتّع (عمره بهره مندى از تقرب به خدا، و برخوردارى از ممنوعات احرام پس از احرام آن) به سوى حج تمتّع رود بر اوست آنچه ميسر گردد از قربانى (شتر يا گاو يا گوسفند) و كسى كه قربانى نيابد (يا پول آن را نداشته باشد) بر اوست سه روز در همان سفر حج روزه داشتن و هفت روز هنگامى كه برگشتيد؛ اين ده روز كامل است. اين (حج كه تمتّع ناميده مى شود) فریضه كسى است كه (خود و) خانواده اش ساكن مسجد الحرام (مكه و اطرافش تا ۲۴ كيلومتر) نباشند. و از خدا پروا كنيد و بدانيد كه خداوند سخت كيفر است.» ۲. «واذكُروا اللَّه فى ايّامٍ معدودتٍ فمن تعجَّل فى يومينِ فلَا اثمَ عَلَيهِ ومَن تَاخَّرَ فَلَا اثمَ عَلَيهِ لِمنِ اتَّقى واتَّقوا اللَّه واعلموا انَّكُم اليهِ تُحشرون؛و خدا را در (شب و) روزهاى معدودى (۱۱ و ۱۲ و ۱۳ ذى حجه، كه حاجيان بايد در منى باشند، به ذکر و نماز و سنگ زدن به جمره ها) ياد كنيد. پس هر كه در دو روز (اعمال را انجام دهد و) شتاب به کوچ كند گناهى بر او نيست، و كسى هم كه (تا روز سوم) تأخير كند گناهى بر او نيست، (و اين اختيار) براى كسى است (كه در حال احرام از صید و آمیزش با زن) پرهيز كرده باشد. و از خدا پروا كنيد و بدانيد كه حتما همه شما (در آخرت) به سوى او گرد آورده مى‌شويد.» ۳. «يايُّهَا الَّذين ءامنوا لاتُحِلّوا شَعر اللَّهِ ولَاالشَّهرَ الحَرامَ ولَا الهَدىَ ولَا القَلدَ ولا ءامّينَ البَيتَ الحَرامَ يَبتَغونَ فَضلًا مِن ربّهِم ورِضونًا واذا حللتُم فاصطادوا ولايجرِمنَّكُم شنانُ قومٍ ان صدّوكُم عنِ المسجِدِ الحرامِ ان تعتدوا وتعاونوا عَلَى البِرّ والتَّقوى ... واتَّقوا اللَّه ...؛اى كسانى كه ایمان آورده‌ايد، حرمت نشانه‌هاى (توحید و پرستش) خدا (مانند اعمال حج و عمره و مكان هاى آن عبادات ) و حرمت ماه های حرام (كه رجب و ذی قعده و ذی حجه و محرم است) و حرمت قربانى بى نشان و قربانى قلاده در گردن و حرمت قاصدان بیت الحرام را كه فضل و خشنوديى از پروردگارشان را مى طلبند نشكنيد. و چون از احرام درآمديد مى توانيد شكار كنيد، و عداوت گروهى بدين جهت كه شما را از مسجد الحرام بازداشتند شما را وادار نكند كه (بر حقوق آنها) تجاوز كنيد. و در هر كار خير و تقوا يكديگر را يارى دهيد ... و از خدا پروا نماييد،....» ۲ - بهترین توشهرعايت تقوا بهترين توشه معنوى براى حاجيان و هم تر از تهیه توشه مادی برای مسافرت: «الحجُّ اشهُرٌ معلومتٌ فمن فرض فيهِنَّ الحجَّ فلا رفث ولا فُسوق ولا جِدال فِى الحجّ وما تفعلوا مِن خيرٍ يعلمهُ اللَّهُ وتزوَّدوا فانَّ خير الزّادِ التَّقوى واتَّقونِ ياولِى الالبب؛( زمان) حج ماه هاى معينى است (شوال، ذی قعده و ذی حجه)، پس كسى كه در اين ماه‌ها حج را (به واسطه بستن احرام، بر خود) واجب ساخت (بداند كه) در (حال احرام) حج، بدزبانى و آميزش با زنان و گناه و مجادله در سخن (روا) نيست، و هر كار خيرى انجام دهيد خداوند مى‌داند، و براى خود توشه برگيريد كه بهترين توشه تقواست، و از من پروا كنيد اى صاحبان خرد.» «فان خیر الزاد» به منزله تعلیل است، یعنی تقوا برتر از تهیه توشه برای سفر است، بنابراین برای کسب تقوا حریص تر باید باشید. ۳ - تقوا در کوچ از منیاختيار حج‌گزار در کوچ کردن از منی، در روزهاى دوازدهم و سيزدهم، مشروط به رعايت تقوا: «واذكُروا اللَّه فى ايّامٍ معدودتٍ فمن تعجَّل فى يومينِ فلَا اثمَ عَلَيهِ ومَن تَاخَّرَ فَلَا اثمَ عَلَيهِ لِمنِ اتَّقى واتَّقوا اللَّه واعلموا انَّكُم اليهِ تُحشرون؛و خدا را در (شب و) روزهاى معدودى (۱۱ و ۱۲ و ۱۳ ذى حجه، كه حاجيان بايد در منى باشند، به ذكر و نماز و سنگ زدن به جمره ها) ياد كنيد. پس هر كه در دو روز (اعمال را انجام دهد و) شتاب به كوچ كند گناهى بر او نيست، و كسى هم كه (تا روز سوم) تأخير كند گناهى بر او نيست، (و اين اختيار) براى كسى است (كه در حال احرام از صيد و آميزش با زن) پرهيز كرده باشد. و از خدا پروا كنيد و بدانيد كه حتما همه شما (در آخرت) به سوى او گرد آورده مى‌شويد.» ۴ - پرهیز از امور خرافیلزوم رعایت تقوا در حج و پرهیز از امور خرافی: «یسـلونک عن الاهلة قل هی موقیت للناس والحج ولیس البر بان تاتوا البیوت من ظهورها ولـکن البر من اتقی واتوا البیوت من ابوبها واتقوا الله لعلکم تفلحون؛درباره «هلالهای ماه» از تو سؤ ال می‌کنند، بگو: آنها، بیان اوقات (و تقویم طبیعی) برای (نظام زندگی) مردم و (تعیین وقت) حج است. و (آن چنان که در جاهلیت مرسوم بود که به هنگام حج، که جامه احرام می‌پوشیدند، از در خانه وارد نمی‌شدند، و از نقب پشت خانه وارد می‌شدند، نکنید! ) کار نیک، آن نیست که از پشت خانه‌ها وارد شوید، بلکه نیکی این است که پرهیزگار باشید! و از در خانه‌ها وارد شوید و تقوا پیشه کنید، تا رستگار گردید!» ۵ - لازمه تقوا در حجرعايت تقوا و پرهيز از گناهان در حج، نشانه خردمندی، نيكى و نیکوکاری: «الْحَجُّ أَشْهُرٌ مَعْلُوماتٌ فَمَنْ فَرَضَ فِيهِنَّ الْحَجَّ فَلا رَفَثَ وَ لا فُسُوقَ وَ لا جِدالَ فِي الْحَجِّ وَ ما تَفْعَلُوا مِنْ خَيْرٍ يَعْلَمْهُ اللَّهُ وَ تَزَوَّدُوا فَإِنَّ خَيْرَ الزَّادِ التَّقْوى وَ اتَّقُونِ يا أُولِي الْأَلْبابِ؛( زمان) حج ماه هاى معينى است (شوال، ذى قعده و ذى حجه)، پس كسى كه در اين ماه‌ها حج را (به واسطه بستن احرام، بر خود) واجب ساخت (بداند كه) در (حال احرام) حج، بدزبانى و آميزش با زنان و گناه و مجادله در سخن (روا) نيست، و هر كار خيرى انجام دهيد خداوند مى‌داند، و براى خود توشه برگيريد كه بهترين توشه تقواست، و از من پروا كنيد اى صاحبان خرد.» با توجّه به اينكه در پايان مناسك حج، موضوع تقوا مطرح شد، مطلب ياد شده قابل استفاده است ۶ - پانویس۷ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۸، ص۴۰۳، برگرفته از مقاله «تقوا در حج». مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۰، ص۳۶۵، برگرفته از مقاله «تقوا در حج». |